“L’agricoltura presso i Romani”

Donec mores honesti fuerunt, antiqui Romani res rusticas amaverunt et coluerunt. Nobiles quoque cives inter agros vitam laeti agebant; humum arare vel agros serere turpe non putabatur. Senatus saepe viros ex agris vocavit ut rem publicam regerent exercitibusque imperarent. Quondam hostes ad Romam pervenerant; itaque consules Cincinnatum, virum frugi ac rei militaris peritum, ab aratro arcessiverunt ut dictator esset. Cincinnatus patriam liberavit et mox domum properavit ut iterum inter laeta pascua flaventesque segetes viveret placidus. Sed postea Romanis vita agrestis displicuit; agrorum cultum servis mandabant et Romae, in opulenta urbe, vitam molliter egerunt. Morum mutatio Romanis multorum malorum causa fuit.

Finché i costumi furono onesti, gli antichi romani amarono e coltivarono la vita agreste. Anche i nobili cittadini conducevano una vita felici tra i campi; non era considerato deplorevole arare il terreno o seminare i campi. Spesso il senato chiamava gli uomini dai campi affinché gestissero lo stato e conducessero l’esercito. Qualora i nemici giungevano a Roma; e così i consoli come Cincinnato, uomo saggio ed esperto dell’arte militare, lasciavano l’aratro per diventare dittatore. Cincinnato liberò la patria e ripristinò il costume della casa affinché vivesse di nuovo tranquillo tra i lieti pascoli e le bionde segete. Ma dopo la vita agreste dispiacque ai Romani; mandavano i servi a coltivare i campi e condussero una vita agiata, a Roma, nella ricca città. Il cambiamento di costumi fu la causa di molti mali dei Romani.